Bio je to drugi veliki pogrom koji su Albanci počinili u miru otkako je, poslije bombardovanja NATO, nad pokrajinom uspostavljen protektorat UN. U junu 1999. godine, u prisustvu međunarodnih snaga, izgnano je više od četvrt miliona Srba, Roma i drugih nealbanca.

U talasu albanskog nasilja 17. marta 2004. godine, koji se pamti kao "Kristalna noć na Kosovu", ubijeno je 19 osoba - od toga osam Srba i 11 Albanaca, dok se još dvoje Srba još vode kao nestali.

Za samo dva dana povrijeđene su 954 osobe, među njima 143 srpske nacionalnosti i desetine pripadnika međunarodnih snaga koji su se sukobili s Albancima štiteći Srbe i njihovu imovinu od napada. Uništena su i 72 vozila UN.

Protjerano je 4.012 Srba, etnički očišćeno šest gradova i devet sela, a porušeno je, zapaljeno ili teško oštećeno 935 srpskih kuća i 10 društvenih objekata - škole, domovi zdravlja, pošte.

Posebna meta Albanaca bili su duhovno nasljeđe i graditeljska baština srpskog naroda, pa je srušeno, zapaljeno ili teško oštećeno 35 vjerskih objekata, među kojima 18 spomenika kulture.

Do temelja su srušeni i manastir Devič kod Srbice i konaci manastira Svetih Arhangela kod Prizrena; u Prizrenu su izgorjele i crkve Bogorodice Ljeviške iz 14. i Svetog Đorđa iz 16. vijeka na čijem je svodu ispisana prijeteća poruka:"Smrt Srbima".

Uništena je Prizrenska bogoslovija, episkopsko sedište u Prizrenu, oskrnavljena srpska groblja, pri čemu nisu pošteđene ni grobnice Svetog Joanikija Devičkog u manastiru Devič kod Srbice i cara Dušana u manastiru Svetog Arhangela u Prizrenu.

U crkvama je nestalo ili oštećeno više od 10.000 vrijednih freski, ikona, putira, odeždi i drugih crkvenih relikvija, kao i knjige krštenih, vjenčanih i umrlih koje svjedoče o vekovnom postojanju Srba na Kosovu i Metohiji.

Povod za pogrom bila je kampanja albanskih medija u kojoj su lokalni Srbi optuženi da su psima natjerali preko rijeke Ibar šest albanskih dječaka iz sela Čabar kod Zubin potoka i tako trojicu otjerali u smrt.

Istraga UNMIK policije utvrdila je da su albanske optužbe lažne, a  portparol međunarodne policije Neridž Sing izjavio je tada da su ''preživjeli dječaci poslije tragedije bili pod jakim pritiskom albanskih novinara i političara da optuže Srbe iz susjednog sela."

Albanci su najprije započeli proteste u južnom dijelu Mitrovice, a u sumrak krenuli u oružani napad na Srbe u sjevernom dijelu grada, gdje su intervenisali pripadnici Kfora-a. U moru suzavca i dima, sa solitera je djelovao albanski snajperista i prije nego što su specijalci međunarodnih snaga uspjeli da ga likvidiraju, pale su prve žrtve - Borivoje
Spasojević (53) i Jana Tučev (36), dok je jedan pripadnik Kfora teško ranjen.

Nasilje i napadi Albanaca prenijeli su se ubrzo južnije - u selo Čaglavicu i druga naselja na području Prištine - da bi se ubrzo na meti razularenih ekstremista našla srpska sela, kao i gradovi širom pokrajine - Lipljan, Gnjilane, Uroševac, Đakovica, Prizren.

Albanski teror nastavljen je i 18. marta u kome su bez Srba ostali Kosovo polje, Obilić, Plemetina kod Vučitrna, Svinjare nadomak Kosovske Mitrovice, dok je u selu Bijelo polje kod Peći zapaljeno svih 28 povratničkih kuća i parohijski dom. Ubijeni su mnogi Srbi.

Manje grupe Srba spas su potražile u bazama Kfora, a ostali u bezbjednijim srpskim enklavama, dok je samo 250 izbjeglo u druge dijelove Srbije gdje su u nekoliko gradova izbili protesti.

U znak odmazde u Nišu i Beogradu zapaljene su džamije, a u glavnom gradu je tokom nemira povrijeđeno 17 građana i policajaca.

Predstavnici međunarodne zajednice ocijenili su tada da je "etnički motivisano nasilje" nad Srbima na Kosovu i Metohiji "planirano i dobro orkestrirano", ali se ispostavilo da više od 20.000 pripadnika međunarodnih snaga nisu bili spremni, ili nisu htjeli, da ga osujete i spriječe.

Prema podacima srpskih obavještajnih izvora, konce martovskog pogroma je vukao Ramuš Haradinaj, jedan od komandanata terorističke OVK, dok je ključnu ulogu u Prizrenu, Uroševcu i Orahovcu imao Samedin Džezairi, poznat kao "komandant Hodža", islamski terorista koji je na Kosovo stigao da izgradi ogranak "Alahove armije" Hizbole.

Poslije pogroma nad Srbima, uhapšeno je 270 Albanaca, a 143 osobe su osuđene, većina na novčane, a 67 na zatvorske kazne, ali ne i glavni akteri iz političkih struktura i redova bivše OVK.

Međunarodni tužioci i sudije procesuirali su sedam slučajeva uništavanja crkava u martovskom pogromu i 17 osoba osudili na kazne od 21 mjeseca do 16 godina, a jednu oslobodili optužbi.

Uprkos obećanjima o brzom povratku u domove, većina žrtava martovskog nasilja i dalje živi u kolektivnim centrima, kontejnerskim naseljima ili tuđim kućama u statusu "interno raseljenih".

Teror albanskih ekstremista formalno su osudili Savjet bezbjednosti UN i evropski zvaničnici, dok je Parlamentarna skupština Savjeta Evrope to učinila posebnom Rezolucijom koju je usvojila 29. aprila. Ali, i pored tog etničkog čišćenja, Kosovo je, uz podršku vodećih zapadnih zemalja, februara 2008. godine jednostrano proglasilo nezavisnost zbog čega je Srbija pokrenula postupak pred Međunardnim sudom pravde.

(Tanjug, BLIN MAGAZIN/ma)